▪ ارزیابی علائم UTI و مشکلات ادراری 🚽🩺
▪ آموزش بیماری و درمان به خانواده 🧑🍼📢
▪ اندازهگیری دقیق I/O کودک 💧📏
▪ ثبت اقدامات و نتایج درمان ✍️📄
▪ طراحی و اجرای برنامه مراقبتی مشکلات ادراری 👶🧠
در این بخش، دانشجو همراه مربی:
▪ علائم UTI را بررسی میکند:
– تب بدون کانون
– بیقراری
– بوی بد ادرار
– درد هنگام ادرار (Dysuria)
– تکرر ادرار
– بیاختیاری یا شبادراری
▪ رنگ، حجم و دفعات ادرار بررسی میشود
▪ ارزیابی Dehydration و ارتباط آن با کاهش ادرار
▪ لمس شکم برای بررسی درد سوپراپوبیک
▪ بررسی علائم خطر:
– کاهش شدید ادرار
– استفراغ مداوم
– ناتوانی در خوردن مایعات
👉 هدف: تشخیص سریع UTI و مشکلات ادراری که نیازمند اقدام فوری هستند.
بچهها، در کودکان مخصوصاً زیر ۲ سال، عفونت ادراری (UTI) میتواند خیلی سریع به کلیه برسد و پیلونفریت ایجاد کند.
برای همین در این نیمساعت یاد میگیریم چطور علائم UTI را از همان ابتدا، دقیق، سریع و بدون ایجاد استرس برای کودک تشخیص دهیم.
بچهای که تب دارد اما سرفه، گلودرد، اسهال یا علائم مشخص دیگر ندارد → همیشه UTI را در نظر بگیرید.
در کودکان کوچک UTI اغلب با «رفتار غیرعادی» بروز میکند.
مادر معمولاً میگوید: "بچهم امروز آروم نیست".
بوی بسیار تند یا غیرعادی، یکی از مهمترین نشانههاست.
اگر کودک حرف نمیزند، نشانهها میتواند باشد:
گریه هنگام ادرار
نگهداشتن خود
نرفتن به توالت
ادرارهای کوچک و مکرر → علامت التهاب مجاری ادراری.
اگر کودک قبلاً خشک میمانده ولی حالا دوباره شبادراری دارد → احتمال UTI بالاست.
دانشجو باید در پرونده ثبت کند:
رنگ ادرار: زرد روشن؟ زرد تیره؟ کدر؟ نارنجی؟
حجم: کم؟ معمولی؟ زیاد؟
فاصله بین دفعها: هر چند ساعت؟
وجود خون: صورتی/قرمز؟ (Hematuria)
حجم کم ادرار همراه با تب → هشداری برای کمآبی.
کمآبی باعث تغلیظ ادرار میشود و این مورد:
ادرار را تیرهتر میکند
درد را بیشتر میکند
رشد باکتریها را افزایش میدهد
به دانشجو توضیح داده میشود که کاهش ادرار همیشه خطرناک است.
مربی نشان میدهد که چگونه شکم را به آرامی لمس کنید:
ناحیه سوپراپوبیک (بالای مثانه)
درد یا بیقراری کودک هنگام لمس
سفتی غیرطبیعی
این درد، الگوی کلاسیک UTI است.
دانشجو باید علائم خطر زیر را فوراً گزارش کند:
کاهش شدید ادرار (کمتر از 0.5 ml/kg/h)
استفراغ مداوم
ناتوانی در خوردن مایعات
خوابآلودگی غیرعادی
تب مداوم بالای ۳۹
درد پهلو (علامت درگیری کلیه)
این موارد → ممکن است نشانه پیلونفریت باشند.
تشخیص سریع UTI و مشکلات ادراری و جلوگیری از پیشرفت عفونت.
کودک ۲ ساله با تب 38.8 از دیشب مراجعه کرده.
سرفه، آبریزش یا اسهال ندارد.
مادر میگوید:
«چند بار خودش رو گرفته، یه بار هم گریه کرد وقتی جیش کرد.»
ادرارش کمی تیره و بوی تندی دارد.
در ۸ ساعت اخیر فقط یک بار ادرار کرده.
کمی بیقرار است.
در این بازه دانشجو یاد میگیرد:
▪ UTI چیست و چرا در کودکان شایعتر است؟
▪ چرا والدین نباید مصرف آنتیبیوتیک را خودسرانه قطع کنند؟
▪ نحوه آمادهسازی کودک برای نمونهگیری ادرار
▪ نحوه افزایش مصرف مایعات در منزل
▪ اهمیت زمان مراجعه فوری به پزشک
▪ درمان UTI بر اساس سن (نوزاد، نوپا، کودک)
▪ پیشگیری از UTI:
– تعویض بهموقع پوشک
– استفاده از لباس نخی
– آموزش به کودک برای تخلیه کامل ادرار
👉 هدف: مشارکت صحیح خانواده در روند درمان و پیشگیری.
بچهها، در این نیمساعت قرار است شما مهارت بسیار مهمی یاد بگیرید:
چطور به خانواده کودک، UTI را به زبان ساده، علمی و قابلفهم توضیح دهید.
در بخش کودکان، ۵۰٪ درمان، مهارت آموزشی شماست.
اگر والدین درست آموزش نبینند، درمان کامل نمیشود، دارو قطع میشود، و بیماری برمیگردد.
پس از شما میخواهم این چند نکته را دقیق یاد بگیرید:
به والدین باید اینگونه توضیح دهید:
UTI یعنی عفونت در مجاری ادراری
در نوزادان و دختر بچهها شایعتر است
علت: مجرای ادرار کوتاه، تعویض دیرهنگام پوشک، کمآبی، نگهداشتن ادرار
توضیح ساده برای مادر:
«ادرار وقتی زیاد بماند یا آلوده شود، میتواند وارد مثانه شده و عفونت ایجاد کند.»
سه دلیل قطعی:
قطع دارو = برگشت بیماری
مقاومت میکروبی ایجاد میشود
ممکن است عفونت به کلیه برسد
به خانواده بگویید:
«حتی اگر حال کودک بهتر شد، دارو باید کامل مصرف شود.»
ناحیه ژنیتال باید با گاز و آب استریل تمیز شود
از لمس دست آلوده جلوگیری شود
از کیسه ادراری مناسب استفاده شود
کودک آرام شود (بیقراری = آلودگی نمونه)
تأکید: نمونه آلوده → تشخیص اشتباه → درمان اشتباه.
دانشجو باید به والدین بیاموزد:
آب بیشتر
ORS در موارد کمآبی خفیف
سوپ رقیق
میوههای آبدار (هندوانه، طالبی، انگور)
برای نوزاد: افزایش دفعات شیر مادر
مایعات، ادرار را رقیق میکنند و درد و التهاب مجاری ادرار کاهش مییابد.
به والدین حتماً بگویید:
تب بالای ۳۹
استفراغ مداوم
ناتوانی در خوردن مایعات
کاهش ادرار
بیحالی شدید
درد پهلو (علامت درگیری کلیه)
اینها اورژانسی هستند.
نوزاد: بستری + آنتیبیوتیک IV
نوپا: معمولاً آنتیبیوتیک خوراکی
کودک بزرگتر: درمان خوراکی + افزایش مایعات
این را ساده بگویید:
«هرچه سن پایینتر باشد، UTI خطرناکتر است و نیاز به مراقبت بیشتر دارد.»
تعویض بهموقع پوشک (هر ۳–۴ ساعت)
استفاده از لباس نخی
رعایت بهداشت ناحیه ژنیتال
جلوگیری از نگهداشتن طولانی ادرار
آموزش تخلیه کامل مثانه در کودک
نوشیدن آب کافی در طول روز
مشارکت فعال خانواده در درمان + جلوگیری از عود UTI.
مادرِ یک کودک ۳ ساله از شما میپرسد:
«چرا ادرارش بوی بد میدهد؟ یعنی از چی میشه؟ اصلاً این UTI خطرناکه؟
میتونیم دارو رو نصفه قطع کنیم چون حالش بهتر شده؟
برای نمونهگیری باید چیکار کنم؟»
در این زمان، کار عملی انجام میشود:
▪ نحوه اندازهگیری ادرار با کیسه ادراری کودکان
▪ نحوه اندازهگیری با پَد و چارت مخصوص دختران/پسران
▪ ثبت حجم ادرار در ۶ ساعت و ۲۴ ساعت
▪ بررسی رنگ و بوی ادرار
▪ ثبت علائم همراه (تب، درد، بیقراری)
▪ محاسبه نیاز مایع کودک بر اساس وزن
👉 هدف: جلوگیری از پیشرفت Dehydration و ارزیابی پاسخ به درمان.
بچهها، این ۳۰ دقیقه یکی از حیاتیترین بخشهای کارآموزی است.
در کودکان، فقط یک اشتباه کوچک در ثبت I/O میتواند به کمآبی شدید، تشنج یا بستری مجدد منجر شود.
پس الان یاد میگیریم چطور ورودی و خروجی را کاملاً دقیق، اصولی و قابل استناد ثبت کنیم.
برای نوزادان و نوپاها از Urine Collection Bag استفاده میکنیم:
ناحیه ژنیتال را با گاز مرطوب تمیز کنید.
کیسه را بهدرستی روی پوست بچسبانید (مطابق جنسیت کودک).
هر ۳۰–۶۰ دقیقه کیسه را چک کنید تا نشت نداشته باشد.
حجم را مستقیماً از روی درجهبندی کیسه بخوانید.
⚠️ نکته:
اگر کیسه نشت کند، خروجی قابل ثبت نیست.
برای کودکانی که هنوز کنترل ادرار ندارند:
پد خشک را وزن کنید → عدد را یادداشت کنید.
بعد از ادرار، پد را دوباره وزن کنید.
اختلاف وزن = حجم ادرار (هر ۱ گرم ≈ ۱ ml).
برای دختران و پسران چارت جداست:
دختران → احتمال آلودگی بیشتر، باید مراقب باشید.
پسران → پد باید خوب در محل ثابت باشد.
دانشجو باید:
حجم هر نوبت را جدا بنویسد
جمع ۶ ساعته را ثبت کند
جمع ۲۴ ساعته را محاسبه کند
📌 حجم طبیعی ادرار در کودکان:
حداقل 1 ml/kg/hour
کمتر از این مقدار = کمآبی.
دانشجو باید موارد زیر را مستند کند:
رنگ: زرد روشن؟ تیره؟ کدر؟
بو: طبیعی یا تند؟
موارد غیرطبیعی:
ذرات
خون
کف
این اطلاعات به تشخیص UTI کمک زیادی میکند.
اگر کودک هر یک از موارد زیر را دارد باید کنار I/O ثبت شود:
تب
بیقراری
درد هنگام ادرار
کاهش اشتها
تهوع یا استفراغ
این بخش کمک میکند الگوی بیماری تحلیل شود.
دانشجو باید فرمول استاندارد را بلد باشد:
۱۰ کیلو اول: ۴ ml/kg
۱۰ کیلو دوم: ۲ ml/kg
بالاتر از ۲۰ کیلو: ۱ ml/kg
مثال:
کودک ۱۵ کیلویی →
۱۰×۴ = ۴۰
۵×۲ = ۱۰
جمع کل: ۵۰ ml/hour
این عدد باید با I/O مقایسه شود.
جلوگیری از پیشرفت کمآبی + ارزیابی دقیق پاسخ به درمان.
کودک ۳ ساله با UTI بستری شده.
در ۶ ساعت اخیر:
دو بار ادرار داشته
حجمها: 40 ml و 35 ml
رنگ ادرار: زرد تیره
بوی تند
تب 38.5
کمی بیقرار
وزن کودک: 12 kg
(با استفاده از فرمول)
دانشجو یاد میگیرد:
▪ ثبت ساعت و دوز آنتیبیوتیک
▪ ثبت نتایج تبسنجی
▪ ثبت رنگ/حجم/بو/دفعات ادرار
▪ ثبت آموزشهای ارائهشده به خانواده
▪ ثبت پاسخ کودک به مایعات و دارو
▪ مقایسه I/O نسبت به ساعت قبل
👉 هدف: ایجاد پرونده دقیق، ایمن و قانونی.
بچهها، از این لحظه وارد یکی از مهمترین بخشهای کارآموزی میشویم:
ثبت دقیق و قانونی اقدامات درمانی.
در بخش کودکان، اگر حتی یک مورد کوچک ثبت نشود، ممکن است:
روند درمان اشتباه تحلیل شود
پزشک نتواند تصمیم درست بگیرد
کمآبی یا بدتر شدن UTI نادیده گرفته شود
پرونده از نظر حقوقی ناقص باشد
پس در این ۱ ساعت یاد میگیریم چطور یک ثبت حرفهای انجام دهیم.
هر آنتیبیوتیک باید اینگونه ثبت شود:
نام دارو
دوز (بر اساس وزن)
مسیر مصرف (IV/PO)
ساعت دقیق تجویز
تحمل کودک
هر واکنش غیرعادی
مثال استاندارد:
Cephalexin 125 mg PO — ساعت 09:15 — کودک بدون مشکل تحمل کرد.
در کودکان UTI، تب بسیار مهم است.
دانشجو باید موارد زیر را بنویسد:
ساعت اندازهگیری
درجه حرارت
روش اندازهگیری (گوشی/زیر بغل/دهانی)
اقدام بعد از تب: استامینوفن؟ کمپرس؟
پاسخ کودک بعد از تببُر
نکته مهم:
تب پایدار = احتمال پیشرفت عفونت.
این بخش باید دقیق و قابل استناد باشد:
حجم دقیق (از کیسه یا پَد)
رنگ: زرد روشن؟ تیره؟ کدر؟ نارنجی؟
بو: طبیعی؟ تند؟
دفعات ادرار
فاصله بین دفعها
درد یا گریه هنگام ادرار
این دادهها برای تشخیص شدت UTI و کمآبی ضروری است.
برای والدین هر توضیحی که میدهید باید مستند شود:
نحوه مصرف آنتیبیوتیک
افزایش مایعات
روش نمونهگیری
رفع تب
نشانههای خطر
زمان مراجعه مجدد
ثبت آموزش = بخشی از استاندارد اعتباربخشی و ایمنی.
دانشجو باید وضعیت بعد از درمان را بنویسد:
آیا بعد از ORS حال کودک بهتر شد؟
بعد از آنتیبیوتیک بیقراری کمتر شد؟
آیا استفراغ کم شد؟
آیا تب پایین آمد؟
آیا ادرار بهتر شد؟
این موارد نشاندهنده اثر درمان است.
دانشجو باید I/O فعلی را با ساعت قبل مقایسه کند:
آیا خروجی افزایش یافته؟
آیا مصرف مایعات کافی بوده؟
آیا درجه کمآبی بهتر شده یا بدتر؟
آیا نیاز به مداخله جدید هست؟
این بخش برای جلوگیری از Dehydration Progression حیاتی است.
ایجاد یک پرونده دقیق، منظم، قانونی و بالینی قابلتحلیل — مطابق استانداردهای بخش کودکان.
کودک ۴ ساله با UTI بستری است.
در ۳ ساعت اخیر:
تب: 38.7 → استامینوفن داده شد
ادرار: 25 ml — رنگ زرد تیره
بیقراری خفیف
۸۰ ml ORS دریافت کرده
یک بار در هنگام ادرار گریه کرده
آنتیبیوتیک Cefixime ساعت 08:45 خورده
مادر میگوید: «انگار بهتر شده، ولی هنوز میگه جیشکردن درد داره.»
زمان آزاد – دانشجویان میتوانند نوشیدنی، استراحت یا مرور سریع نکات قبلی انجام دهند.
(بازگشت دقیق رأس 10:30 الزامی است.)
در این بخش:
▪ آموزش صحیح نمونهگیری از ادرار برای کشت
▪ ضدعفونی ناحیه تناسلی قبل از جمعآوری نمونه
▪ استفاده از کیسه ادراری با سایز مناسب
▪ ارسال سریع نمونه به آزمایشگاه بدون آلودگی
▪ پایش درد کودک هنگام دفع
▪ بررسی شکم برای درد سوپراپوبیک
👉 هدف: اجرای دقیق و ایمن مراحل تشخیص UTI.
بچهها، در UTI یکی از حساسترین بخشها نمونهگیری صحیح از ادرار برای کشت است.
اگر نمونه آلوده شود، جواب آزمایش اشتباه خواهد شد و کودک بیدلیل آنتیبیوتیک دریافت میکند یا تشخیص دیر میشود.
پس امروز قدمبهقدم یاد میگیریم چطور بهترین نمونه را جمعآوری کنیم.
دانشجو باید بتواند کاملاً برای خانواده توضیح دهد:
چرا نمونه باید اولین ادرار ممکن باشد
چرا نمونه باید حداقل ۱ ساعت بعد از آخرین ادرار جمع شود
چرا کودک نباید پوشک خیس داشته باشد
چرا ظرف نمونه باید استریل باشد
نکته کلیدی:
کشت ادرار = فقط و فقط نمونه استریل قابل قبول است.
این مرحله در کودکان بسیار مهم است:
شستوشوی ناحیه از جلو به عقب
استفاده از گاز و نرمالسالین
جلوگیری از برگشت آلودگی به ناحیه پیشابراه
تمیز کردن گلنس
اگر ختنه نشده: تمیز کردن چینها بدون کشیدن اجباری پوست
اگر ناحیه درست تمیز نشود → نتیجه کاذب.
انتخاب سایز متناسب با سن کودک
چسباندن کیسه بهگونهای که نشت نداشته باشد
آموزش به مادر برای عدم لمس داخلی کیسه
بررسی هر ۱۵–۲۰ دقیقه برای پر شدن
اگر کیسه بیش از ۳۰ دقیقه بماند، احتمال آلودگی بالا میرود.
پس از جمعآوری:
برچسبگذاری دقیق (نام، سن، ساعت)
ارسال نمونه حداکثر در ۳۰ دقیقه
اگر تأخیر وجود دارد: نمونه در یخچال قرار بگیرد (حداکثر ۱–۲ ساعت)
دانشجو باید:
زمان دفع را ثبت کند
شدت درد را روی مقیاس رفتاری (FLACC) یادداشت کند
گریه، بیقراری یا قطع ادرار در میانهی دفع را گزارش کند
ارتباط درد با UTI را برای خانواده توضیح دهد
به دانشجو آموزش داده میشود:
لمس ملایم و تدریجی ناحیه سوپراپوبیک
بررسی وجود درد، مقاومت عضلانی، یا بیقراری
ارتباط درد با التهاب مثانه (Cystitis)
ثبت نتایج معاینه در پرونده
جمعآوری نمونه دقیق، بدون آلودگی، با پایش کامل درد و شکم کودک — مطابق استانداردهای بخش کودکان.
کودک ۲ ساله با تب 39.1°C و بوی بد ادرار بستری شده.
پزشک دستور کشت ادرار داده است.
مادر میگوید: «هر وقت میخواد جیش کنه گریه میکنه.»
در ۲۰ دقیقه گذشته:
۱۰ ml ادرار در پوشک دیده شده
ناحیه تناسلی کمی قرمز است
کودک بیقرار است
آخرین بار ۳۰ دقیقه پیش ادرار کرده
در آخرین بخش، دانشجو باید:
▪ تشخیص پرستاری دقیق بنویسد:
– «اختلال در الگوی دفع ادرار»
– «خطر کمآبی»
– «درد مرتبط با التهاب مجاری ادراری»
▪ اهداف کوتاهمدت/بلندمدت تعیین کند
▪ مداخلات (I) را بنویسد:
– افزایش مایعات
– پایش I/O
– کاهش درد
– اجرای درمان دارویی
– آموزش به خانواده
▪ دلایل علمی (R) را تکمیل کند
▪ مربی بازخورد نهایی میدهد
دانشجوها، این بازه مهمترین مرحله روز هفتم است، چون قرار است یاد بگیریم چطور برای یک کودک دچار UTI یا مشکلات ادراری، یک برنامه مراقبتی کامل و علمی بنویسیم.
به یاد داشته باشید: در بخش کودکان، دقت در تشخیص و برنامهریزی = جلوگیری از عوارض جدی.
دانشجو باید بر اساس علائم کودک، تشخیصهای استاندارد NANDA را انتخاب کند.
زمانی که کودک دچار تکرر، سوزش ادرار، بیاختیاری یا کاهش حجم ادرار است.
نشانگرها: کاهش ادرار، تب، استفراغ، بیقراری، غلظت زیاد ادرار.
مربوط به التهاب مثانه و حالبها.
کاهش درد کودک طی ۴–۶ ساعت
واضحتر شدن رنگ ادرار و کاهش بوی بد
افزایش حجم ادرار
کاهش تب
همکاری کودک هنگام دفع
درمان کامل عفونت
جلوگیری از برگشت UTI
اصلاح الگوی دفع کودک
یادگیری کامل خانواده برای پیشگیری
دانشجو باید برای هر مشکل، چند مداخله دقیق و قابل اجرا بنویسد:
ارائه مایعات شفاف، مایعات مورد علاقه کودک، آب بیشتر
تشویق والدین به مصرف «جرعههای کوچک اما مکرر»
ثبت حجم ادرار هر ۶ و ۲۴ ساعت
ثبت دفعات دفع
مشاهده رنگ و بو
بررسی نشانههای کمآبی
کمپرس گرم پایین شکم
پوزیشن راحت
حواسپرتی مناسب سن
ارزیابی شدت درد با مقیاسهای رفتاری
تجویز آنتیبیوتیک طبق دستور
ثبت ساعت دقیق
پایش پاسخ به درمان
گزارش هرگونه آلرژی
مصرف کامل دوره آنتیبیوتیک
افزایش مایعات
تعویض منظم پوشک
عدم نگهداشتن طولانی ادرار
مراجعه فوری در صورت تب بالا یا کاهش شدید ادرار
دانشجو باید برای هر مداخله دلیل علمی بنویسد مثل:
افزایش مایعات → رقیق شدن ادرار و کاهش درد/سوزش
پایش I/O → جلوگیری از کمآبی و تشخیص زودهنگام نارسایی ادراری
کمپرس گرم → کاهش اسپاسم عضلات مثانه
تکمیل آنتیبیوتیک → جلوگیری از مقاومت دارویی و برگشت عفونت
آموزش والدین → کاهش احتمال تکرار بیماری
در پایان، مربی:
تشخیصها را بررسی میکند
اهداف را اصلاح میکند
مداخلات غیرعلمی را حذف یا تصحیح میکند
از دانشجو میخواهد فرایند را روی یک مورد واقعی اجرا کند
نقاط قوت و ضعف را به صورت فردی اعلام میکند
تصور کنید در بخش یک کودک ۳ ساله به تازگی پذیرش شده است. اطلاعات اولیه او به این شکل است:
سن: ۳ سال
وزن: ۱۴ کیلو
شکایت اصلی مادر:
«دو روزه تب داره، ادرارش بوی خیلی بدی میده، امروز صبح سه بار گریه کرد موقع ادرار.»
تب 38.7°C
بیقراری
کاهش اشتها
ادرار کم حجم و تیره
گریه هنگام دفع
یک نوبت استفراغ خفیف
پوشکش خشکتر از معمول
نبض: 120
تنفس: 28
رنگ: طبیعی
شکم: کمی حساسیت سوپراپوبیک
پوست: کمی خشک، لبهای خشک
علائم کمآبی: مثبت خفیف
حداقل دو تشخیص مناسب انتخاب کنید (انگلیسی + فارسی).
مثال: Impaired urinary elimination، Risk for dehydration، Acute pain…
حداقل:
دو هدف کوتاهمدت
دو هدف بلندمدت
(برای مثال کاهش درد ظرف چند ساعت، بهبود رنگ ادرار، افزایش دریافت مایعات…)
بر اساس مشکل: افزایش مایعات، پایش I/O، کاهش درد، اجرای دارو…
مثال: افزایش مایعات → کاهش غلظت ادرار و کاهش تحریک مثانه.
حداقل ۴ مورد:
کامل کردن دوره آنتیبیوتیک
افزایش مایعات
تعویض پوشک
مراجعه فوری در علائم خطر
«بچهم خیلی گریه میکنه موقع ادرار، لازمه آنتیبیوتیک رو زودتر قطع کنیم؟»
(دانشجو باید پاسخ علمی، واضح و آرامبخش بدهد.)