▪ محاسبه قطرات داروهای اورژانس:
نیتروگلیسیرین، دوپامین، دوبوتامین، هپارین 💉🔢
▪ تنظیم پمپ تزریق و میکروست 💧⚙️
▪ پایش پاسخ کودک و تغییرات حیاتی 🩺📈
▪ مرور فرمولهای وزنمحور (mg/kg/min)
▪ تفاوت دوزهای نوزاد، شیرخوار، کودک و نوجوان 👶➡️🧑
▪ معرفی داروهای اورژانسی بخش اطفال
▪ آشنایی با خطرات اشتباهات دارویی در کودکان ⚠️💊
▪ نکات ویژه: رقت دارو، محلول رقیقکننده، حجم نهایی
👉 هدف: اینکه دانشجو بداند اول محاسبه، بعد اقدام.
بچهها، این بازه یکی از مهمترین قسمتهای کارآموزی شماست.
توی بخش اطفال، کوچکترین اشتباه در دوز دارو میتواند منجر به خطاهای خطرناک شود.
پس باید دقیق، آرام و صددرصد مطمئن عمل کنید.
امروز من مرحلهبهمرحله اصول محاسبه را به شما یاد میدهم:
این یعنی:
mg/kg/dose یا mg/kg/day
مثال:
اگر دوز دارو = ۱۰ mg/kg باشد و وزن کودک ۱۲ kg باشد:
۱۰ × ۱۲ = ۱۲۰ mg
حتماً دقت کنید که دوز یک دارو برای چهار گروه کاملاً متفاوت است:
👶 نوزاد (0–28 روز): نارسترین متابولیسم → دوز کمتر، فاصله زمانی بیشتر
🍼 شیرخوار (1–12 ماه): کلیهها هنوز کامل بالغ نشدهاند
🧒 کودک (1–8 سال): متابولیسم سریعتر → برخی داروها دوز بیشتری نیاز دارند
🧑 نوجوان (8–16 سال): دوز نزدیک به بزرگسال، اما هنوز وزنمحور
در CPR و اورژانس، باید دوز این داروها را از حفظ باشید:
آدرنالین (Epinephrine):
0.01 mg/kg (حداکثر 1 mg)
آنتیبیوتیکها (سفارشی برای وزن کودک)
ضد تشنجها: میدازولام، دیازپام
تببُرها: استامینوفن 10–15 mg/kg
نبولایزرها: سالبوتامول، بودزوناید
اشتباه در محاسبه ممکن است منجر شود به:
آپنه
افت شدید سطح هوشیاری
افت فشار خون
تشنج
آریتمی
مسمومیت دارویی
به همین دلیل است که در کودکان همیشه باید:
Two-Person Check = محاسبه توسط دانشجو + تأیید مربی
هر دارویی در کودکان باید با دقت رقیق شود:
انتخاب محلول مناسب: NS یا D5W
مشخص کردن حجم نهایی بعد از رقت
مشخص کردن غلظت نهایی (mg/mL)
بررسی Compatibility دارو با سرم
مثال:
اگر قرار است داروی ۱۲۰ mg را در ۱۰ mL حل کنید:
تمرکز نهایی: ۱۲ mg/mL
اینکه قبل از هر تزریق، دانشجو حساب کند، فکر کند، مطمئن شود و سپس اقدام کند.
کودک ۱۴ کیلوگرمی تب دارد.
پزشک دستور داده: استامینوفن ۱۵ mg/kg
❓ سؤالات:
دوز مورد نیاز چند mg است؟
اگر قطره استامینوفن ۱۲۰ mg/5mL باشد، چند mL باید بدهید؟
چرا تزریق بیش از حد استامینوفن خطرناک است؟
کودک ۱۰ کیلوگرمی
دستور پزشک: سفوتاکسیم 50 mg/kg/dose هر ۸ ساعت
❓ سؤالات:
چند mg باید آماده کنید؟
اگر ویال 1g است و باید آن را در 10 mL رقیق کنید، غلظت نهایی چند mg/mL است؟
برای دادن دوز مورد نیاز، چند mL باید بکشید؟
کودک ۱۸ کیلوگرمی دچار Wheezing شده.
پزشک نوشته: سالبوتامول 0.15 mg/kg
❓ سؤالات:
چند mg لازم است؟
اگر محلول 5 mg/mL است، چند mL باید استفاده کنید؟
چرا اسپری یا نبولایزر باید همراه با آموزش صحیح انجام شود؟
در این بازه، دانشجو زیر نظر مربی، دوز داروهای اصلی را محاسبه میکند:
⭐ 1) نیتروگلیسیرین (NTG) 💛
▪ یادگیری mg/min → mcg/min → قطره/دقیقه
▪ شناخت عوارض: افت فشار، سردرد، تاکیکاردی
▪ گزارش سریع افت فشار به مربی
⭐ 2) دوپامین 💚
▪ محاسبه دوز: 5–20 mcg/kg/min
▪ بررسی نبض، فشار خون و ریتم قلب
▪ توجه به خطر اکستراوازیشن
⭐ 3) دوبوتامین 💙
▪ دوز: 2–20 mcg/kg/min
▪ پایش علائم قلبی و تنفسی
▪ بررسی پاسخ به درمان (بهبود پرفیوژن)
⭐ 4) هپارین 🩸
▪ محاسبه واحد (Units) بر اساس وزن
▪ پایش aPTT و علائم خونریزی
▪ آشنایی با پادزهر: Protamine
👉 هدف: کار با ارقام واقعی + محاسبات چندمرحلهای.
بچهها، در بخش اطفال هر داروی اورژانسی باید با دقت میلیمتری محاسبه شود.
این بازه برای یادگیری دوزهای پیچیده و تبدیل آنها از mg → mcg → mL → قطره/دقیقه است.
من هر دارو را جدا توضیح میدهم:
این دارو برای کاهش Preload و Afterload استفاده میشود.
در کودکان بسیار حساس است، پس محاسبه دقیق وظیفه حیاتی شماست.
دوز بر اساس mcg/min است.
شما باید:
mg/min → mcg/min
mcg/min → mL/min
mL/min → قطره/دقیقه (با ست معمولی 20 gtt/mL)
افت فشار خون شایعترین عارضه است
سردرد شدید → شایع
تاکیکاردی رفلکسی ممکن است رخ دهد
افت فشار باید فوری به مربی یا پزشک گزارش شود
یکی از داروهای بسیار مهم برای شوک، افت فشار و بهبود پرفیوژن.
۵–۲۰ mcg/kg/min
بررسی نبض
بررسی فشار خون
بررسی ریتم قلب
توجه به پوست سرد / آبی (علائم پرفیوژن ضعیف)
دوپامین اگر از رگ خارج شود → اکستراوازیشن
نتیجه: نکروز بافت
پس محل رگ باید هر ۵ دقیقه چک شود.
برای نارسایی قلبی و کاهش برونده استفاده میشود.
۲–۲۰ mcg/kg/min
کاهش دیسترس تنفسی
بهبود پرفیوژن (گرم شدن پوست)
افزایش فشار خون
بهبود سطح هوشیاری
اگر هیچ تغییری ایجاد نشد → احتمال دوز ناکافی یا رگ مشکل دارد.
برای پیشگیری از لخته و درمان برخی بیماریها.
بر اساس Units/kg/min
پایش aPTT
بررسی کبودی یا خونریزی
کنترل خونریزی لثه، بینی، مدفوع تیره
جلوگیری از ضربه یا تزریق IM
پروتامین سولفات
دانشجو باید بتواند داروهای اورژانسی را مرحلهبهمرحله محاسبه، تبدیل و اجرا کند و خطرات را بشناسد.
کودک ۱۲ کیلوگرمی
دستور پزشک: دوپامین 10 mcg/kg/min
❓ سؤالات:
دوز مورد نیاز چند mcg/min است؟
اگر ویال 200 mg در 5 mL است، غلظت mg/mL چند است؟
اگر دارو را در 50 mL NS رقیق کنیم، غلظت نهایی mcg/mL چقدر میشود؟
برای تزریق با ست 20 قطره/1 mL، چند قطره/دقیقه باید تنظیم شود؟
کودک ۸ کیلوگرمی
دستور پزشک: دوبوتامین 5 mcg/kg/min
❓ سؤالات:
دوز مورد نیاز چند mcg/min است؟
اگر ویال 250 mg در 20 mL است، غلظت mg/mL چند است؟
اگر دارو را در 50 mL رقیق کنیم، غلظت نهایی چند mcg/mL است؟
حالا چند mL/min باید تزریق شود؟
کودک ۱۰ کیلوگرمی
دستور: هپارین 18 Units/kg/hour
❓ سؤالات:
چند واحد (Units) باید در یک ساعت برسد؟
اگر غلظت سرنگ 100 Units/mL باشد، چند mL لازم است؟
چرا این دارو نباید IM تزریق شود؟
سه علامت هشدار خونریزی که باید ثبت شود را نام ببرید.
▪ معرفی اجزای پمپ تزریق
▪ نحوه تنظیم سرعت (mL/hr)
▪ تنظیم دوزهای وزنمحور
▪ تغییر سرعت تزریق بر اساس وضعیت کودک
▪ هواگیری صحیح ست و جلوگیری از خطای آلارم
▪ کار با میکروست برای نوزادان و شیرخواران 👶💧
👉 هدف: اجرای ایمن داروهای حساس و خطرناک.
بچهها، این بازه یکی از حساسترین بخشهای دارورسانی در اطفال است.
داروهایی که با پمپ تزریق میدهیم معمولاً داروهای خطرناک و وزنمحور هستند (مثل دوپامین، دوبوتامین، آمیکاسین، وانکومایسین، آنتیتشنجها).
پس باید با دقت میلیمتری کار کنیم.
حالا با هم قدمبهقدم جلو برویم 👇
دانشجو باید تکتک اجزا را بشناسد:
صفحه نمایش (Display)
دکمههای تنظیم سرعت (Rate)
دکمه حجم باقیمانده (Volume to Infuse – VTI)
دکمه شروع / توقف (Start / Stop)
محل قرارگیری ست (Cassette Holder)
سنسورهای تشخیص هوا و انسداد (Air / Occlusion Sensor)
هدف ما این است که بدون کمک مربی بتوانید پمپ را از صفر راهاندازی کنید.
سرعت دارو فقط و فقط بر اساس دستور پزشک و وزن کودک تنظیم میشود.
مثال ساده:
اگر باید در ۱ ساعت، ۱۰ mL تزریق شود:
Rate = 10 mL/hr
اما در داروهای وزنمحور باید ابتدا دارو → به mL تبدیل شود.
وقتی پزشک مینویسد:
دوپامین 10 mcg/kg/min
دانشجو باید:
سپس عدد نهایی را در پمپ وارد کند.
⚠️ تأکید مهم:
هر محاسبه باید دو نفره چک شود.
در اطفال، سرعت باید مرتب بررسی شود:
افت فشار → افزایش سرعت داروی وازوپرسور
تاکیکاردی یا افزایش فشار → کاهش سرعت
پرفیوژن ضعیف → بررسی مجدد سرعت
دانشجو باید یاد بگیرد سنس بالینی + عدد پمپ را با هم تفسیر کند.
یکی از رایجترین خطاها: Air in Line
برای جلوگیری:
ست را کامل هواگیری کن
از محفظه Drop Chamber تا نصف پر کن
پمپ را درست قفل کن
بیمار را تکان نده که هوا وارد ست شود
نگذار سرم کاملاً خالی شود (قبل از تمام شدن تعویض کن)
آلارمهای اصلی که باید بلد باشید:
Air in Line → هوا وارد مسیر شده
Occlusion → انسداد مسیر
Low Battery
Infusion Complete
میکروست ابزار حیاتی اطفال است:
هر ۱ mL = ۶۰ قطره
برای تزریق دقیق، مخصوص کودکانی با وزن کم
مناسب برای داروها و سرمهایی که باید با دقت زیاد برسند
خطر Over-hydration را کاهش میدهد
دانشجو باید یاد بگیرد:
تنظیم قطره/دقیقه
کنترل مخزن بالایی میکروست
جلوگیری از هوا گرفتن
ثبت ساعت شروع و پایان
اجرای ایمن داروهای حساس در کودکان، بدون اشتباه محاسباتی و بدون خطا در دستگاه.
کودک ۹ کیلوگرمی
پزشک نوشته: دوپامین 10 mcg/kg/min
❓ سؤالات:
دوز مورد نیاز در یک دقیقه؟
دوز در یک ساعت؟
اگر دارو را در 50 mL رقیق کردهایم، غلظت mcg/mL چقدر است؟
حالا Rate پمپ چند mL/hr میشود؟
کدام آلارمها ممکن است هنگام تزریق فعال شوند؟
شیرخوار ۷ کیلوگرمی نیاز به 80 mL سرم در ۴ ساعت دارد.
❓ سؤالات:
قطره/دقیقه با میکروست چقدر میشود؟
اگر کودک شروع به گریه کرد و قطرات تندتر شدند، چطور تنظیم را اصلاح میکنی؟
سه علامت Overhydration در شیرخوار را نام ببر.
چه زمانی باید مخزن میکروست دوباره پر شود؟
پمپ حین تزریق دارو آلارم Air in Line میدهد.
❓ سؤالات:
سه علت احتمالی آن چیست؟
اولین قدم شما چیست؟
چرا در کودکان این آلارم خطرناکتر است؟
دانشجو برای یک سناریو فرضی کار میکند:
مثال سناریو:
کودک 8 کیلوگرمی با شوک سپتیک
پزشک دستور میدهد: دوپامین 10 mcg/kg/min
نیتروگلیسیرین در صورت فشار بالا
پمپ تزریق باید تنظیم شود
پایش دقیق V/S
دانشجو باید:
▪ محاسبه دوز واقعی
▪ آمادهسازی دارو
▪ تنظیم پمپ
▪ پایش و ثبت علائم
▪ ارائه گزارش کتبی
👉 هدف: مهارت عملی + اعتمادبهنفس بالینی.
بچهها، از اینجا به بعد باید مثل یک پرستار واقعی در اورژانس کودکان کار کنید.
هیچ چیز حفظی نمیخواهم؛ میخواهم فکر کنید، محاسبه کنید، و تصمیم بگیرید.
سناریوی امروز یک مورد بسیار شایع و درعینحال بحرانی است:
این سناریو بدون نیاز به بیمار واقعی و فقط روی مانکن/کاغذ اجرا میشود، اما رفتار شما باید مثل صحنه واقعی باشد.
من به شما میگویم:
«کودک ۸ کیلوگرمی با ضربان ۱۸۰، فشار ۷۰/۴۰، پوست سرد، Capillary refill بیش از ۳ ثانیه، بیقراری شدید، SpO₂ = 92%»
شما باید سریع بگویید:
کودک هیپوتنشن دارد
کودک Poor Perfusion دارد
این وضعیت نیازمند داروی وازوپرسور است
نباید وقت را تلف کنید
پزشک دستور میدهد:
Dopamine 10 mcg/kg/min
من میخواهم محاسبه را خودت انجام دهی:
8 kg × 10 mcg = 80 mcg/min
80 × 60 = 4800 mcg/hr
Amp Dopamine = 200 mg = 200,000 mcg
آن را داخل 50 mL سرم رقیق میکنیم:
غلظت = 4000 mcg/mL
mL/hr = 4800 ÷ 4000
= 1.2 mL/hr
✔️ عدد نهایی Rate: 1.2 mL/hr
من انتظار دارم بدون کمک من این عدد را محاسبه کنی.
دانشجو باید:
ویال را بررسی کند
تاریخ انقضا را چک کند
دستکش بپوشد
دارو را با سرنگ دقیق بکشد
طبق غلظت استاندارد ما در بخش، داخل 50 mL رقیق کند
برچسب بچسباند (نام دارو، غلظت، ساعت تهیه، نام دانشجو)
❗ اگر اشتباه رقیق کند، کل تمرین از اول تکرار میشود.
دانشجو باید:
ست را هواگیری کامل کند
دارو را داخل پمپ قرار دهد
Rate = 1.2 mL/hr وارد کند
VTI = حجم کل
Start را بزند
من کنار ایستادهام و فقط نگاه میکنم.
کاری انجام نمیدهم مگر برای جلوگیری از اشتباه خیلی خطرناک.
دانشجو باید در ۱۵ دقیقه اول:
HR
BP
RR
SpO₂
Capillary refill
را پایش کند و هر ۵ دقیقه در شیت آموزشی ثبت کند.
اگر فشار بالا رفت؟
→ NTG آماده میشود (طبق دستور پزشک).
اگر فشار نیامد بالا؟
→ Rate دوپامین ممکن است افزایش پیدا کند.
من میخواهم تصمیمگیریات منطقی، سریع و بالینی باشد.
در پایان، دانشجو باید یک گزارش کامل و ساختارمند تحویل دهد:
وضعیت اولیه کودک
محاسبات دارویی
نحوه رقیقسازی
تنظیمات پمپ
علائم حیاتی قبل و بعد
تحلیل اینکه آیا درمان مؤثر بوده یا نه
این گزارش بخشی از Logbook الزامی است.
علائم اولیه:
HR = 180
BP = 70/40
RR = 42
SpO₂ = 92%
Capillary refill > 3 sec
پوست سرد، بیقراری
تاریخچه: تب ۳۹ درجه × ۲ روز + اسهال
دستورات پزشک:
Dopamine 10 mcg/kg/min
NTG در صورت افزایش فشار
پایش دقیق V/S
ثبت پاسخ به درمان
دانشجو باید:
زمان آزاد – دانشجویان میتوانند نوشیدنی، استراحت یا مرور سریع نکات قبلی انجام دهند.
(بازگشت دقیق رأس 10:30 الزامی است.)
▪ پایش لحظهای فشار خون، نبض، SpO₂
▪ بررسی رنگ پوست، موهای انتهایی، پرفیوژن
▪ ارزیابی سطح هوشیاری
▪ بررسی محل IV Line و خطر اکستراوازیشن
▪ ثبت دقیق در فلوشیت
👉 هدف: درمان بدون پایش = خطای پرخطر.
بچهها، این بازه زمانی مهمترین قسمت کار شماست.
یادتان باشد: داروی درست بدون پایش = خطر مرگ.
بنابراین از اینجا به بعد، هر حرکت شما باید سریع، دقیق و هدفمند باشد.
حالا مرحلهبهمرحله جلو میرویم:
هر ۵ دقیقه:
اگر BP بالا رفت → احتمالاً دوپامین بیش از نیاز است.
اگر BP پایینتر رفت → یا دوز کافی نیست یا بیمار وارد شوک عمیقتر شده.
❗ هیچ افزایش/کاهش دوزی بدون اطلاع مربی انجام نمیشود.
نبض بیمار فقط یک عدد نیست، یک «پیام» است:
نبض خیلی بالا → بیمار هنوز شوک دارد
نبض ناگهانی پایین → خطر Bradycardia
Capillary refill بالای ۳ ثانیه → پرفیوژن هنوز ضعیف است
پوست سرد و مرطوب → ادامه شوک
موهای انتهایی ایستاده و پوست خاکستری → هشدار جدی
من میخواهم چشم شما این نشانهها را ببیند، نه فقط دستگاه.
Pallor → کمخونی یا پرفیوژن ضعیف
Cyanosis → اختلال اکسیژن
Mottling → شوک پیشرفته
هر تغییری باید در لحظه ثبت شود.
A: هوشیار
V: پاسخ به صدا
P: پاسخ به درد
U: بدون پاسخ
اگر از A به V رسید؟
اگر از V به U رفت؟
این تغییرات برای من یعنی پیشرفت شوک.
دانشجو باید چشمش همیشه روی محل رگ باشد:
تورم
درد
سردی پوست
تغییر رنگ
برگشت خون ضعیف
❗ دوپامین اگر بیرون بزند، باعث نکروز بافت میشود.
هر ۵ دقیقه باید ثبت شود:
BP
HR
RR
SpO₂
CRT
سطح هوشیاری
وضعیت پوست
مقدار داروی دریافتی
ثبت ناقص، مثل درمان ناقص است.
این ثبتها پایهی قانونی و بالینی شما هستند.
کودک ۸ کیلوگرمی که برایش دوپامین در Rate = 1.2 mL/hr تنظیم شده، ۱۰ دقیقه است دارو را دریافت میکند.
به شما داده میشود:
BP: 75/45
HR: 165
RR: 40
SpO₂: 95%
CRT: 3–4 ثانیه
پوست: سرد، Mottling خفیف
AVPU: پاسخ به صدا (V)
IV Line: کمی قرمزی اطراف نیدل
آیا روند درمان رو به بهبود است یا نه؟ چرا؟
کدام علامت بیشترین اهمیت فوری دارد؟
آیا باید IV Line را چک بیشتری کرد؟ چرا؟
کفهی ترازو بین خطر و فایدهی دوپامین چطور است؟
۵ مورد ثبت فلوشیت را بنویس.
آیا لازم است مربی/پزشک را خبر کنیم؟ چه مواردی را گزارش دهیم؟
این تمرین برای این است که فقط دستگاه را نبینید؛ بیمار را ببینید.
▪ ثبت کامل داروهای اورژانس
▪ ثبت سرعت پمپ تزریق، ساعت شروع و پایان
▪ ثبت تغییرات حیاتی
▪ تحلیل اشتباهات احتمالی
▪ تحویل یک Case Report کامل درباره دارودرمانی
📌 این گزارش در نمره نهایی روز تأثیر ۳۰٪ خواهد داشت.
بچهها، این ساعت آخر فقط یک “نوشتن ساده” نیست.
این مهمترین بخش حرفهای کار شماست.
اگر بهترین درمان را انجام دهید اما ثبت نکنید، انگار اصلاً کاری نکردهاید.
یادتان باشد:
🔴 در بالین کودکان، مستندسازی برابر با ایمنی است.
🔴 هر چیزی که ثبت نشود، در دادگاه و بالین قابل استناد نیست.
بنابراین از این لحظه، میخواهم دقیق، منظم و حرفهای بنویسید.
شامل:
نام دارو
دوز (mg یا mcg/kg/min)
زمان شروع
سرعت تزریق
رقیقکننده و حجم نهایی
عوارض احتمالی دیدهشده
واکنش کودک
❗ نمونه ثبت درست:
دوپامین 10 mcg/kg/min
Dilution: 50 mg در 50 mL نرمال سالین
Rate: 1.2 mL/hr
ساعت شروع: 09:05
واکنش: کاهش CRT، HR=160، BP=75/45
mL/hr
مقدار باقیمانده
تنظیمات جدید هنگام تغییر دوز
دلیل تغییر دوز
برای کودکان این ثبتها حیاتی است.
هر ۵–۱۰ دقیقه:
BP
HR
RR
SpO₂
Temp
CRT
سطح هوشیاری (AVPU)
وضعیت پوست و رنگ
محل IV Line
❗ عدم ثبت = خطای بالینی.
هر دانشجو باید سه مورد از اشتباهات روز را بنویسد:
خطای محاسباتی
خطای تنظیم پمپ
تأخیر در پایش
عدم ثبت صحیح
عدم گزارش تغییر وضعیت
و بنویسد:
چرا اشتباه شد؟
چگونه میتوانست جلوگیری شود؟
این تمرین دانشجو را به یک پرستار بالینی آگاه تبدیل میکند.
دانشجو باید یک Case Report کامل بنویسد شامل:
وزن، سن، تشخیص
داروهای دریافتشده
محاسبات دارویی
فرآیند آمادهسازی دارو
تغییرات حیاتی و پاسخ به درمان
مشکلات حین درمان
نتیجه نهایی + تحلیل شخصی
۳ Recommendation برای دفعات بعد
📌 این گزارش ۳۰٪ نمره روز شماست.
کودک ۷ ساله، وزن 20 kg، با تشخیص آسم + دهیدراتاسیون وارد اورژانس شده است.
دستور پزشک:
سرم N/S با میکروست: 60 mL/hr
سالبوتامول نبولایزر هر 20 دقیقه × 3
در صورت SpO₂ < 92% → اکسیژن
در صورت تداوم تاکیکاردی → بررسی نیاز به MgSO₄
BP: 90/55
HR: 145
SpO₂: 89%
RR: 32
CRT: 3 ثانیه
پوست: سرد، کمی عرق
AVPU: پاسخ به صدا
چه داروها و درمانهایی در این بیمار اجرا میشود؟
سرعت دقیق میکروست برای وزن 20 kg درست بوده؟ چرا؟
چه عوارضی ممکن است رخ دهد؟
چه مواردی باید در فلوشیت ثبت شود؟
چه چیزی را باید فوراً به مربی گزارش کرد؟
بعد از ۳۰ دقیقه اگر SpO₂ به 92% رسید، ثبت شما چه خواهد بود؟
سه اشتباه احتمالی دانشجویان در این سناریو چیست؟
🎯 هدف: تبدیل دانشجوی شما از «ناظر» به پرستار بالینی واقعی و دارای تفکر انتقادی.